در بحث اسم های مشتق و رابطه اسم های مشتق رو با هم ببینیم. رابطه اسم فاعل، اسم مفعول و سایر اسم های مشتق. یعنی چی؟ یعنی اگر اسم فاعلی داریم حتما اسم مفعولی هم داریم و ممکنه در حالتی صفت مشبهه داشته باشیم در حالتی صیغه مبالغه داشته باشیم. این رابطه ها را ببینیم یعنی وجود یکی از اسم های مشتق میتونه به انضمام برخی شرایط حاکی از وجود اسم مشتق دیگری باشه. مثلا اگر اسم فاعل باشه یعنی مثلاً اسم مفعول هست. بله پس ما تو نرم افزار و تو داده های قرآن باید یه بررسی بکنیم که وقتی یک اسم مشتق داریم این نشانه اینکه چه اسم های مشتق دیگری داریم. آیا اسم فاعل داریم یعنی اینکه اسم مفعول داریم از همان ریشه و سایر اسم های مشتق مثلاً اسم مفعول داریم آیا نشانه اینکه اسم فاعل داریم؟ به عنوان مثال در آیه قرآن می فرماید، مثلا إِنَّ قرآن الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً. قرآن فجر مشهوده. مشهود اسم فاعله. اسم فاعلی که ضمیر هو در مشهود به قرآن الفجر بر می گرده. یعنی قرآن الفجر مشهود بوده. خب این قرآن الفجر مشهود بوده آیا میشه از اینجا نتیجه گرفت که شاهدی هم هست؟ پس یه اسم فاعلی داریم که شاهده. و سایر اسم های مشتق آیا میشه اینجا نتیجه گرفت با توجه به برخی از عبارت های یا واژه های دیگه که تو این کلام ممکنه باشه، میشه به صفت مشبهه رسید؟ میشه به صیغه مبالغه رسید؟ مثلا اگر بود کان مشهودا مثلا خیلی زیاد، مکررا. آیا میشد از اینها نتیجه گرفته که اون صفت مشبهه داره؟ یا با یک عبارت دیگر اگر وجود داشت نتیجه بگیریم که صیغه مبالغه داره؟ مثلاً کان مشهودا، فعل یه مکانی. آیا میشد نتیجه گرفت که اون مکان اسم مکان شَهِدَ است؟ یعنی آیا میشه مفعول فیه ها که وقتی مفعول فیه حاکی از مکان هست، آیا میشه اونها رو اسم مکان تلقی کرد؟ از مفعول فیه ها اسم مکان بسازیم یا اسم زمان بسازیم؟
یعنی ما در عبارات نحویی که وجود داره با توجه به نقش فاعل، نقش مفعول به، مفعول فیه و متعلقات جار و مجروری به فعل، میتونیم اسم مشتق بسازیم. مثلاً یه متعلق جار و مجروری با حرف جری فی وقتی وجود داشته باشد اگر مجرورش مکان باشه باید بررسی کنیم احتمالاً میشه اسم مکان ساخت. در واقع اون حاکی از اسم مکان برای اون فعل هست. پس در واقع ما دو تا بحث داریم یکی رابطه عناوین اسم مشتق ها با هم که مثلاً اگر اسم مفعولی هست این به این معناست که اسم فاعلی هم وجود داره اگر مشهودی هست یعنی شاهدی هم هست. یعنی یک اسم جامدی وجود دارد که اون شاهده، در واقع صفت اسم فاعلی رو داره. بحث دوم که وجود داره رابطه اسم های مشتق و عناوین نحوی است. مثلاً رابطه مفعول به با اسم مفعول. شما از مفعول به اسم مفعول می سازید اسم مفعول از آن فعل. از متعلق به جار مجوری ممکنه اسم مکان بسازید اسم زمان بسازید یا اسم فاعل بسازید یا اسم مفعول بسازید. مثلاً شما یه موقعی ممکن جارومجرور داشته باشید مِن یک مجرور، حرف جرمون مِن باشه اونجا معنای فاعلی داشته باشه معنای فاعلی داشته باشه پس اون مجرور اسم فاعله. میتونه صفت بگیره. شما لذا به اون مجرور یک صفت میدید صفتی که اسم مشتق فاعل از اون فعل است.
