زمینه‌های تعقل. یه بحث در بحث عقل وجود داره با عنوان زمینه های تعقل، زمینه چینی برای تعقل کردن، یعنی بستر تعقل. یه موقعی شما تعقل می کنی، خوب یعنی عاقل هستی، داری تعقل می کنی، در موضوعاتی تعقل میکنی. موضوعاتی رو عقلانی بهش فکر میکنی و با استفاده از عقل از اون موضوعات بهره میبری. شما قوم عاقل هستی. شما قوم تعقل کننده هستی. خوب این یه بحثی است که در قرآن وجود داره. موضوعات مختلفی رو می فرماد، می فرماد این موضوعات هست برای کسانی که تعقل می کنن. این موضوعات هست مثلا لقوم یعقلون، برای قومی که تعقل می کنن، یا مثلا می فرماد، افلا تعقلون، آیا تعقل نمی کنید؟ پس موضوعاتی رو فرموده، فرموده که در این موضوعات تعقل کنید. در این موضوعات تعقل کنید. برخی از آیات قرآن حاکی از زمینه های حرکت بسوی تعقل هست. شما می فرمایید من می خوام تعقل کنم، چگونه؟ من چه کار کنم تعقل حساب میشه. چگونه مسیری رو برم؟ چه چیزی رو در خودم ایجاد کنم؟ به چه زمینه هایی رو بپردازم که من رو به تعقل واداره؟ تا در موضوعاتی که مد نظر خداوند هست تعقل کنم. خوب یکی از این آیاتی که میشه دنبال کرد با کلید واژه لعلکم یا لعلهم هست، یعنی بستر. وقتی لعلکم مطرح هست یعنی قبلش، موضوعاتی که قبلش مطرح بوده بستری است برای شما تا شما به این فعل برسی. یه موقعی خداوند تقوا رو توضیح میده می فرماد که اینها تقواست. اینها مصداق تقواست. شما باید در این موضوعات تقوا رو رعایت کنید، دقت کنید، شما باید در این موضوعات تقوا رو رعایت کنید. اینها یه موضوعه در مورد تقوا یعنی موضوعاتی است که شما باید برید نسبت به اون موضوعات تقوا رو رعایت کنید. یه موقع موضوعاتی رو می فرماد، می فرماد اینها رو انجام بدید، اینها زمینه تقوا برای شماست. اینها رو انجام بدید شاید که با تقوا بشید. لعلکم یعنی شاید که، یعنی زمینه باشه برای شما. بستری بشه برای شما که شما با تقوا بشید. با تقوا بشید در چی؟ در اون موضوعات باید تقوا رو رعایت کنید. در اون موضوعات باید تقوا رو رعایت کنید بتونید تقوا رو رعایت کنید. پس اون موضوعات قبل از لعلکم بستر و زمینه هست. خوب این یه کلید واژه هست ما می تونیم با این در قرآن در مورد موضوع عقل دنبال کنیم که بستر لازم برای اینکه ما بتوانیم تعقل کنیم
چی هست؟ حداقل در هشت مورد از آیات قرآن زمینه هایی از تعقل مطرح شده. یعنی زمینه های لازم برای رسیدن به تعقل. مثلا آیه 242 سوره بقره می فرماد، كَذَلِكَ يُبَينِ اللَّهُ لَكُمْ ءَايَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ(242)،خوب آیه 242 سوره بقره. در بحث روابط زن و مرد و شرایط روابط خانوادگی بخصوص در موضوع طلاق و یکی از موضوعات مهمش بحث طلاق هست. خداوند یکسری اصول و قائده مطرح میکنه. یکسری بایدها، نبایدها مطرح میکنه، شما باید اینجوری برخورد کنی. شما باید اینجوری رفتار کنی. رفتارتون باید با همسرتون که داری طلاقش میدی، باید اینگونه باشه. اینگونه باشه چی میشه؟ این زمینه ای میشه که شما عقل پیدا کنی. شما بتونی در اون موضوعاتی که باید تعقل کنی، تعقل کنی. اینها زمینه های تعقل هستن.
در دو آیه از این هشت آیه بحث قرآن عربی مطرح هست. در آیه دوم سوره یوسف ع و آیه سوم سوره زخرف. إِنَّا أَنزَلْنَاهُ قُرْءَانًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُون. در آیه سوم سوره زخرف می فرماد، إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْءَانًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُون. قرآن عربی، اینکه خداوند کتاب خودش رو به شکل قرآن عربی قرار داده چرا؟ چون بستری باشه برای تعقل کردن. می خوای تعقل کنی باید بیای در بستر قرآن عربی. شما باید بیای در درون قرآن عربی تعقل کنی. اینجاست که می تونی تعقل کنی. قرآن عربی زمینه رو فراهم میکنه برای تعقل کردن.
مجموعا ما چگونه باید بشیم یک قوم عاقل؟ باید در وحله اول زمینه های تعقل رو بشناسیم و از اون زمینه ها استفاده کنیم برای تعقل کردن، دوم موضوعاتی که باید درش تعقل کنیم رو بشناسیم. ببینیم خداوند برای قوم عقلا چه موضوعاتی رو قرار میده و از عقلا چه انتظاری داره؟ بریم اون انتظارات رو برآورده کنیم.
بله از جمله بسترهای مهم تعقل قرآن عربی هست. دوبار خداوند صریحا فرموده که من این کتاب مبین رو به شکل قرآن عربی یه جا فرموده نازل کردم یه جا فرموده قرار دادم، جعل کردم به شکل قرآن عربی که زمینه ای باشه که شما تعقل کنی. اگر عرض می کنیم اگر خداوند کتاب مبین رو به شکل قرآن عربی قرار نمیداد، پس زمینه ای نبود برای تعقل کردن. پس اگر به این شکل قرار نمی داد زمینه ای برای تعقل وجود نداشت. یعنی شاید کتاب خدا نمی توانست برای ما بستری برای تعقل باشه. خداوند به شکل قرآن عربی قرار داد که بستری باشه برای تعقل. موضوع این هست اگر شما بر اون بستر تعقل استوار نباشی در موضوعاتی که باید تعقل کنی نمی تونی تعقل کنی. باید بر بسترهای تعقل استوار باشی. خداوند به شما چشم داده که بستری باشه که شما ببینی. موضوعات مختلفی هم قرار داده که شما بری ببینی. اگر شما بر بستر چشم استوار نباشی و این بستر چشم رو نداشته باشی موضوعات مختلف رو نمی تونی ببینی. اونهایی که دیدنی هست رو نمی تونی ببینی. خوب حالا خود قرآن عربی رو باید چه رفتاری در قبالش داشته باشیم؟ علم. علم به قرآن عربی. شما با علم به قرآن عربی مسلط میشی، با قرآن عربی تعقل می کنی. چه کسی میتونه از قرآن عربی بهره بگیره؟ عالم. عالم میتونه از قرآن عربی بهره بگیره. لقوم یعلمون. در آیه 3 فصلت می فرماد، كِتَابٌ فُصِّلَتْ ءَايَاتُهُ قُرْءَانًا عَرَبِيًّا لِّقَوْمٍ يَعْلَمُون. قوم عالم به قرآن عربی مسلط میشن و از این بستر قرآن عربی استفاده میگیرن. استفاده میگیرن چه چیز میشه براشون؟ بستری میشه برای تعقل. زمینه ای میشه برای تعقل. تعقل در موضوعاتی که خداوند مد نظر داره.
