پس ما سه فرم داریم، فرم اشتقاق، صرف، نحو. فرم اشتقاق در واقع فرم مربوط به مفهوم یابی اشتقاق هست. مفهوم یابی ریشه ها. مفهوم یابی دسته کلمه ها. شما مفهوم رحم رو به معنای ریشه رحم در فرم اشتقاق دنبال می کنید. مفهوم رحیم رو هم، دسته کلمه ای از رحم در فرم مفهوم یابی در بحث اشتقاق دنبال میکنید. فرم صرف داریم که در واقع بحث مفاهیم عناوین صرفی رو دنبال میکنه. مفهوم اسم رو دنبال میکنه. مفهوم صفت مشبه رو دنبال میکنیم. مفهوم معرفه بودن رو دنبال میکنیم. همین فرم رو در مورد نحو داریم. مفاهیم نحو رو اونجا دنبال میکنیم. برای طی کردن این مفاهیم ما از دو فرم دیگه، از خود اون عنوان و از سایر عناوین استفاده میکنیم. یعنی در فرم مفهوم یابی اشتقاق از اشتقاق و از مشخصات صرفی و نحوی استفاده میکنیم. از صرف و نحو استفاده میکنیم. از مشخصات اون واژه در صرف استفاده میکنیم. مثلا شما می خواید واژه الرحیم رو معناش رو دنبال کنید، از اشتقاقش استفاده میکنید. در اشتقاقش میگید که خب این ریشه اش رحم هست. مرتبطین ریشه ای اینها هستند. رحمن، ارحم، یعنی دسته کلمه های مرتبط ریشه ایش رو پیدا میکنید. سایر موضوعات در اشتقاقش رو پیدا میکیند. بعد وارد صرف میشید، صرف رحم. صرف الرحیم. وارد صرف الرحیم میشید. صرف خود الرحیم رو پیدا میکنید. میگید صرف الرحیم اینهاست. وارد نحوش میشید. نحو الرحیم رو پیدا می کنید. میگید نحو الرحیم اینهاست. تا اینجا شما یک مرحله از گزاره های مربوط به مفهوم یابی الرحیم رو پیش رفتید. میشه این رو عمیق تر کرد. در نحو الرحیم، نحو مرتبطین نحویش و مشخصات مرتبطین نحوی الرحیم رو پیدا کنیم. صرف مرتبط به صرف الرحیم و نحو مرتبط به مرتبطین صرفی الرحیم رو پیدا کنیم و همون کار رو ممکنه در بحث اشتقاق دنبال کنیم. برای الرحیم مشتقها ی سایر مشتقهای در اشتقاق که با الرحیم رابطه دارن، رابطه مصدری دارن یا رابطه ریشه ای دارن، اونها رو بریم مشخصاتشون رو ببینیم بیام در ارتباط با الرحیم دنبال کنیم.
که از اینجا به بعد یکی از فرمهایی که به ما کمک میکنه، فرم مقایسه هست. میام میگیم خب ما می خوام الرحیم رو دنبال کنیم، یکی از مشتقهایی که با الرحیم هم ریشه هستند، از یک ریشه هستند و هر دو در اشتقاق هستند، ببینید شما میگید الرحیم کجاست؟ حوزه اش کجاست؟ میگید الرحیم حوزه اش اشتقاق هست. می گیم خب آیا واژه ی دیگه ای تو اشتقاق می تونی پیدا کنی که بگذاریم کنار الرحیم باهاش مقایشه بکنیم؟ میگیم الرحمن. چرا؟ میگیم اینها یک ریشه هستند. از یک ریشه ای این رو پیدا میکنیم. میگذاریم میریم مشخصات الرحمن رو به دست میاریم فرم مقایسه ایجاد میشه. یه بحث دیگر ممکنه به شکل دیگه ای واژه مرتبط با الرحیم پیدا کنیم.
بگیم من می خوام یه واژه رو با الرحیم مقایسه کنم بهتر متوجه شم. واژه همنشینش رو مقایسه کن که الرحیم رو بهتر متوجه بشی. مثلا شما توی اشتقاق رفتید صلات. میگید میخوام در دسته کلمه صلات رو دنبال کنم. ممکنه از ریشه ی صلی، دسته کلمه های دیگه ای از صلات هم باشه، اون دسته کلمه ها رو انتخاب میکنید، مقایسه میکنید. ضمن اینکه در فرم مفهوم یابی صلات با استفاده از صرف و نحو مربوط به صلات و مرتبطین به صرف و مرتبطین به نحو صلات، شما گزاره های تعریفی صلات رو به دست میارید، می تونید واژه ای رو پیدا کنید در کنار صلات که اون واژه بیاد مشخصاتش با این مشخصات صلات در مقایسه قرار بگیره. اون واژه می تونه براساس معیار هم ریشه ای انتخاب بشه. شما براساس یک معیاری باید اون واژه ای که مقایسه میکنید رو پیدا کنید. ممکنه اون واژه براساس معیار همنشینی باشه. شما در فرم همنشین ممکنه واژه ای به دست بیارید بگید مثلا واژه زکات ظاهرا همنشینه با صلات. رتبه ای از همنشینی رو با صلات داره. پس من میخوام صلات رو با زکات مقایشه کنم. صلات رو با استفاده از مشخصات خودش، ویژگیهاش رو به دست میارم، یه سری گزاره به دست میاد، در مقایسه با ویژگیهای زکات یکسری گزاره دوباره برای صلات به دست میاد. روشنه مطلب؟
