در بحث خطاب ما بحث خطاب شناسی رو توسعه بدیم تا اینجا بحث خطاب رو که دنبال کردیم خطاب لسانی هست لسان ظاهر در لسان قرآن هست بحث خطاب رو باید توسعه بدیم به سمت خطاب مفهومی مثلاً در آیه ای می فرماید که ای رسول من این حرفها رو گفتم این مطلب رو گفتم و غیر از اولوالالباب کسی متوجه این حرفها نمی شود ما از نظر خطاب لسانی گفتیم گوینده خدا مخاطب رسول الله از نظر خطاب مفهومی اینجا مخاطب کی هست؟ اولوالالباب، اولوالالباب هم جز مخاطبین هستند پس این اولوالالباب هم جز مخاطبین هستند ما باید اون بگذاریم جز خطاب مفهومی پس یه عنوان بحث یه فاز جدید بحث در بحث خطاب مخاطبین مفاهیمی هستند مخاطب مفهوم کیه؟ حالا این رو اصطلاحاً عرض می کنیم باید توضیح بیشتر داده بشه ولی ما عنوانش رو فعلاً مسامحتاً می گذاریم مخاطبین مفهومی در بحث خطاب باید بحث شنونده بودن و مورد خطاب قرار گرفتن رو از هم تفکیک کرد وقتی ما در بحث خطاب مفهومی وارد میشیم در واقع میخوایم بگیم که مورد خطاب قرار گرفته، روی خطاب با اوست و از نظر مفهوم در واقع این مفهوم برای اوست
خب از یک نگاه همه ی افراد مخاطب همه ی قرآن هستند به کسی توصیه نشده که آیه ای از قرآن رو نخونید آیه ی از قرآن رو نشنوید این آیه ی قرآن ربطی به شما ندارد شنیدن این آیه ی قرآن برای شما فایده ای ندارد، پس همه ی انسانها با هر ترازی با هر سطح از ایمان مخاطب همه ی قرآن هستند
تا اینکه مخاطب چی باشه مفهوم او از اون آیه نتیجه میده معلوم میشه و برداشت او از اون تکلم گوینده معلوم میشه مثلاً یک آیه ای مطرح میشه که مثلاً در آیه ی بقره 269 يُؤتِي الْحِكْمَةَ مَن يَشَاء وَمَن يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا پس یه بحثی مطرح شد تا اینجا مطرح شد که خداوند کسی هست که حکمت رو به هر کی که بخواد میده و اگه به کسی حکمت بده پس به او خیر کثیر داده، خطاب این آیه با کی هست؟ با همه ی ما همه ی ما شنیدیم پس همه شنونده ی این آیه هستیم همه مون هم یه چیزی فهمیدیم در آیه می فرماید چی در ادامه؟ وَ مَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ یه چیزی اینجا هست غیر اولوالالباب اون رو برنمی دارند غیر اولوالالباب با این بحثی که گفتم اون رابطه رو ایجاد نمی کنند پس یه خطاب اصلی در این آیه اولوالالباب هستند در واقع خطاب مفهومی این آیه اولوالالباب هستند ما در واقع شنیدیم که خداوند در مورد حکمت ایتاء حکمت بحثی رو گفت و راهی رو برای اولوالالباب باز کرد ما این رو شنیدیم خطاب مفهومیش با کی هست؟ با چه کسانی هست؟ با اولوالالباب، اولوالالباب خطاب مفهومی این آیه هستند اینجا اولوالالباب خطاب هستند خطاب مفهومی هستند مخاطب مفهومی هستند به چه معنا هست؟ شما فرض کنید که یه کسی اولوالالباب هست و در پیشگاه خداوند ایستاده و این آیه داره برای او گفته میشه و او هم اولوالالباب هست پس می تونست در این آیه در ادامه ی آیه بفرماید که ؟ وَمَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ اَنتَ پس او مخاطب مفهومی هست
در آیه ی دوم سوره ی بقره اگر یه کسی متقی باشه جز متقین باشه اون آیات مورد خطاب مفهومی اون آیات هست اونجا می تونست بفرماید اگه او مخاطب قرار بگیره می تونست بفرماید که هُدًى لِ مثلاً اَنتَ، هُدًى لَکَ، هدایت هست برای تو، در اون کتاب هدایت هست برای تو، اینها خطابهای مفهومی هستند در خطاب مفهومی چجور هست؟ شما فرض کنید که یه کسی میاد یک بحثی رو بگه یه نکته ای رو بگه همه ایستادند و داره اون بحث رو مطرح میکنه در اون جمع ده نفر هستند که دارای یک ویژگی خاصی هستند گوینده بحث رو که مطرح میکنه می فرماید که من این حرف رو برای کسانی که این ویژگی را دارند زدم، خب همه این بحث رو شنیدند از نظر شنیداری و لسانی همه مخاطب این کلام بودند پس اونها مخاطب لسانی این کلام بودند ولی مخاطب مفهومی این کلام چه کسانی بودند؟ اون چند نفری که اون ویژگی رو دارند اونها مخاطب مفهومی بودند بقیه با این بحث ارتباط ایجاد نمی کنند چون اصلاً خود گوینده گفت من این حرف رو گفتم برای اون کسانی که این ویژگی ها رو دارند
در بحث خطاب مفهومی یه بحث دیگه مطرح میشه که چند تا بحث وجود داره یه بحث اینکه خب مخاطبین مفهومی باید شناسایی بشند دوم اینکه مخاطبین مفهومی چگونه با چه ابزار مفهومی مخاطب آیه قرار میگیرند و با آیه ارتباط ایجاد می کنند خب اینها بحثهایی هست که باید در خطاب مفهومی دنبال بشه یعنی در واقع در بسیاری از خطابهای مفهومی خداوند کد ارتباطی رو با مفاهیم اون آیات برای مخاطبین مفهومی مطرح میکنه .
