در بحث فهم آیات قرآن بحثی با عنوان خطاب رو باید جدی گرفت و دنبال کرد. بسیاری از معارف در خطاب آیات نهفته هست. خطاب آیات یعنی چی؟ یعنی اینکه چه کسی با چه کسی داره حرف می زنه. در آیات قرآن چرخش مخاطب بسیار انجام میشه، ضمن اینکه چرخش یا جایگزینی در متکلم هم انجام میشه با فرض ثبوت در متکلم ثابت چرخش مخاطب زیاد انجام میشه. شما تصورکنید در یک فضایی متکلم خداست مخاطبین مختلفی روبروی خداوند هستن. در یک جمله خداوند با یک گروهی از مخاطبین صحبت می کنه جمله بعدی با یه گروه دیگه صحبت می کنه. جمله بعدی فضا رو عوض می کنه با یه گروه دیگه ای صحبت می کنه و جمله چهارم برمی گرده با مخاطب اول صحبت می کنه. در جمله پنجم دوباره با مخاطب سوم صحبت می کنه. باید مخاطب رو شناخت. در اینجا معارف نهفته است. این یک فن در قرآن. یک اسلوب کلام خداست. یه قاعده است در کلام خدا و باید این رو پیدا کرد، شناخت.
مثلا آیه تطهیر بر مبنایی از همین مخاطب شناسی هست. خداوند با زنان رسول الله ص صحبت می کنه در همون بین برمی گرده با اهل بیت ع صحبت می کنه، با اهل بیت رسول الله ص دوباره برمیگردده با زنان رسول الله ص صحبت می کنه. این بر فن تغییر خطاب هست، باید این رو شناخت. وقتی این اسلوب خداوند هست در آیات متعددی این موضوع در تقریبا تمام فرازهای قرآن این موضوع رو خداوند دنبال می کنه، چرا باید بگیم در آیه تطهیر این نیست. بسیاری از کسانی که به اون آیه تطهیر ایراد وارد می کنن این هست که خوب اونجا در فراز مربوط به زنان رسول الله ص هست پس اون جمله هم مربوط به زنان رسول الله ص هست. این چه ارتباطی داره؟ خطاب عوض شده و این در قرآن هیچ ایرادی نداره. نه تنها ایراد نداره بلکه این یک روش انتقال معارف در قرآن هست. پس این به ما می رسونه که ما باید در جملات مختلف، آیات مختلف خطاب شناسی کنیم.
چه کسی با چه کسی حرف می زنه؟ اگر متکلم خداوند هست مخاطب کی هست؟ این آیه در خطاب با چه کسانی صحبت میشه؟ در موارد متعددی ممکنه این خطاب روشن باشه. مثلا خداوند بفرماد که ای مؤمنین، معلومه با مؤمنین صحبت می کنه. ای ناس، معلومه با ناس صحبت می کنه. ای کافرین، پس با کافرین صحبت می کنه. وقتی گفته میشه ای کافرین مثلا فلان موضوع رو داشته باشید، معلومه اون موضوع در خطاب با کافرین گفته میشه. پس باید جاش رو پیدا کنیم. در مواردی این موضوع روشن، واضحتر نیست، مثلا با ضمایر گفته شده. حتما باید پیدا کنیم این ضمیر به کی برمی گرده. پس شناخت خطاب مهم هست. بحث تغییر در خطاب رو باید مورد توجه قرار داد. کمترت مورد توجه قرار گرفته. کمتر دارای اسلوب شده. کمتر قاعده هاش رو شناختیم. کمتر ما از تغییر در خطاب برداشت می کنیم، برداشت معرفتی می کنیم. کمتر در یک تدبر در یک چیدمان آیات در پشت سر هم که در قرآن در سوره هایی این چیدمان به شکلی اتفاق افتاده، به تغییر در خطابها توجه میکنیم. البته برای یک ترجمه دقیق لازم هست که تغییر در خطاب مورد توجه قرار بگیره، مثلا در آیه 204 سوره اعراف وقتی مطرح هست کهوَ إِذَا قُرِئَ الْقُرْءَانُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَ أَنصِتُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُون. خوب در این آیه در فعل فَاسْتَمِعُواْ، یک ضمیر وجود داره، ضمیر کُم. شما باید مشخص کنی مرجع ضمیر کجاست. عملا با مشخص کردن مرجع این ضمیر شما خطاب را معلوم می کنید. مشخص متکلم کیه. مشخص می کنین مخاطب کی هست.
