استفاده شده در:
علم اشتقاق منابع لغویدر بخش اشتقاق، برای دسته بندی کلمات، از این منبع به صورت مفصل خصوصا در کلمات اختلافی، استفاده شده است
در بخش لغت، یکی از منابع اصلی است.
این کتاب از حیث جامعیت مطالب و عناوین، کتاب خوبی است
در تدوین هر مبحث نیز، مؤلف سعی کرده است که حتی المقدور همه نظرات را مطرح نماید
ترجمه فارسی کلمات، جزء مزیتهای کتاب است. مؤلف سعی کرده حتی المقدور با توجه به ساختار هر کلمه و لغت، واژگان قرآنی را ترجمه نماید.
«قاموس قرآن» تاليف سيد على اكبر قرشى، فرهنگ‌نامه لغات قرآنى است. انگيزه نويسنده از نگارش كتاب باقى گذاشتن يك اثر ماندگار بوده كه به بركت قرآن همواره مورد استفاده قرار گيرد.
ساختار:
قاموس راهنماى كلمات قرآنى است كه بر اساس حروف الفبا و با توجه به ريشه كلمات تنظيم شده است. در اين معجم علاوه بر شماره سوره و آيه، حروف مكمّل هر كلمه و دفعات تكرار آن نيز ذكر شده است.
كلمات قرآنى زير ماده يا ريشه هر كلمه وارد شده است، و بخشى از آيه قرآنى كه در بردارنده آن كلمه است نيز در ذيل كلمه درج گرديده است. در برابر هر يك از لغات قرآنى، معناى فارسى آن و ترجمه آيات نيز بيان شده است.
گزارش محتوا:
مفردات قرآن، علمى است كه درباره تك‌واژه‌هاى قرآنى از نظر ريشه و اشتقاق لغوى، دلالت بر معناى مطلوب، شيوه نگارش، نحوه تلفظ و نوع كاربرد آن در قرآن بحث مى‌كند؛ و يكى از مهمترين شاخه‌هاى آن غريب قرآن است. شايد نخستين كسى كه اصطلاح« علم مفردات» را به عنوان شاخه‌اى از علوم لفظى قرآن به كار برد و تأليف و تصنيف ارزشمندى در اين زمينه ارائه كرد، راغب اصفهانى( م 530 ق) باشد.
مؤلف در مقدمه مختصر خود بر كتاب مى‌نويسد:« اين كتاب تنها درباره لغات قرآن نيست بلكه گذشته از آن در نوبت خود يك كتاب تفسير و اگر اغراق نباشد يك دايرة المعارف قرآن است. در هر ماده كه تشخيص داده شده، آياتى چند نقل و تفسير شده است، نقل روايات، شأن نزول و اشاره به بعضى از قضايا و نقل اقوال بزرگان از آن جمله است. به احوال و قضاياى انبياء از ديدگاه قرآن، نظر شده و نسبت به اقتضاى حال در اكثر موارد به تفصيل سخن گفته شده است.»
مؤلف معتقد است كلمات قرآن با حذف مكررات و مشتقات حدود 1860 كلمه است، در اين كتاب همه كلمات فوق يكى‌يكى بررسى شده است. ايشان در توضيح برخى كلمات به معنى لغوى اكتفا ننموده و براى بسيارى از كلمات، تفاسير و توضيحات لغوى، ادبى، علمى، اجتماعى و تاريخى ذكر نموده است. اين توضيحات تقريباً براى تمام اعلام قرآن آورده شده است، و به ترتيب به پاره‌اى از موضوعات قرآن‌پژوهى نيز پرداخته است.
در نهايت مى‌توان گفت: قاموس قرآن در تبيين و تفسير واژگانى قرآن كريم به لحاظ گزيده‌گويى و بيان روان و استوار، اكنون از مراجع و منابع قرآن‌پژوهى تلقى شده است.
مؤلف، معانى قرآن را از روى كتاب‌هاى لغت معتبر و تفاسير جمع‌آورى كرده است. قاموس اللغة، مفردات راغب، اقرب الموارد، صحاح اللغة، و از تفاسير، الميزان، مجمع البيان، صافى، برهان، زمخشرى، بيضاوى، جوامع الجامع از جمله منابع كتاب هستند.
در برخى موارد نيز به كتب ديگر غير از كتب لغت و تفسير ارجاع داده شده است؛ مانند كتاب تجسم عمل يا تبدّل نيرو به ماده، تأليف آقاى محمد امين رضوى( صفحه 246).
در شماره آيات از كتاب« المعجم المفهرس» تأليف محمد فؤاد عبدالباقى و در شماره خطبه‌هاى نهج‌البلاغه، از نهج‌البلاغه محمد عبده استفاده شده است.
ترتيب مطالب همه‌جا يكسان نيست؛ به عنوان نمونه، در برخى كلمات ابتدا كلمه آورده شده، سپس معناى آن و در ادامه آيه ذكر شده است. در برخى ديگر هم ابتدا بعد از ذكر كلمه، آيه آورده شده و پس از ترجمه آيه، معناى كلمه بيان شده است. نويسنده بهتر بود از رويه يكسانى در ارائه مطالب استفاده مى‌كرد.
وضعيت كتاب:
قاموس قرآن از تاريخ اتمام تأليف( ارديبهشت 1354 ش) تا سال 1374 ش بيش از ده بار تجديد چاپ گرديده است.
قاموس با هفت جلد با مقدمه‌اى كوتاه از مؤلف ارائه شده است. آيات قرآن با خطى متمايز از متن و نام سوره و شماره آيات كاملاً قابل تشخيص از متن اصلى است.
در انتهاى جلد آخر مؤلف محترم اجمالى از شرح حال و آثار قلمى خويش به تحرير درآورده‌اند.
ناشر: تهران: دار الكتب الاسلاميه
« اين جانب سيد على اكبر قرشى در سال 1307 شمسى در شهر بناب از شهرهاى آذربايجان شرقى در يك خانواده روحانى متولد شدم. پدرم( رحمه الله) از ائمه جماعت و روحانيون بنام آن شهر بود. دروس فارسى را در مدارس ملّى آن روز خواندم. مقدمات صرف و نحو و منطق را نزد پدرم در حوزه علميه بناب خواندم و در حدود سال 1324 ش به حوزه علميه قم مشرف شدم.
متأسفانه اقامت من در حوزه علميه قم، خيلى كم بود. حدود هشت سال، يعنى تا سال 1332 ش توانستم در آنجا بمانم، و در اين مدت دروس سطح را تماما و مقدارى از كلام و فلسفه را هم خواندم.
اندكى از درس خارج آيت ا... العظمى بروجردى« ره» را نيز درك كردم. از سال 1332 ش جريانهايى پيش آمد كه نتوانستم در قم بمانم و به اروميه كه مسقط الرأس من نبود آمده، ساكن گشتم.
به همراه عده‌اى از دوستان كه در اروميه احساس كمبود علمى كرديم، دوازده سال بدون وقفه روزى سه يا دو ساعت و نيم راجع به قرآن و روايات و حتى قسمتى از رجال با هم بحث داشتيم. قطع نظر از قرآن، وسائل الشيعة را مى‌خوانديم و در رواياتش تدبر و تفكر مى‌كرديم، بعد از آن، به حول و قوه الهى، روحيه مطالعه و توجه به روايات در من بوجود آمد، درس تفسير را شروع كردم كه مدت 25 سال ادامه داشت، حدود پنج بار قرآن را از اوّل تا آخر براى مردم تفسير كردم.» ايشان بعد از انقلاب در مجلس خبرگان قانون اساسى، مجلس خبرگان رهبرى اول و دوم و مسئول نهاد نمايندگى در دانشگاه اروميه انجام وظيفه نموده‌اند و همواره فعاليتهاى علمى و فرهنگى را استمرار داده‌اند.
تأليفات نويسنده
ايشان تأليفات گرانقدرى در معارف اسلامى و قرآنى، ارائه داده‌اند از جمله:
1- قاموس قرآن: اين كتاب به صورت دائرة المعارف براى قرآن تلقى مى‌شود كه با 5 سال تلاش مداوم انجام گرفت.
2- تفسير احسن الحديث: كتاب مورد بحث مقاله
3- نگاهى به قرآن: عمده بحثهاى علوم قرآنى را شامل مى‌شود. مانند: سوره‌هاى قرآنى تعداد واژه‌هاى قرآن، سوره‌هاى مكى و مدنى، تركيب سوره‌ها، ترتيب قرآن، نزول و امثال آن. سپس حدود 70 موضوع از موضوعات قرآنى مانند وحى در قرآن، تثليث در قرآن، محكمات و متشابهات، سحر و معجزه، خلقت در شش روز، حروف مقطعه و... را بررسى كرده‌اند.
4- المعجم المفهرس لالفاظ الصحيفه السجادية.
5- خاندان وحى( شرح حال 14 معصوم« عليهم السلام») 6- سيرى در عالم برزخ 7- مرد ما فوق انسان( شخصيت امام حسين( ع)) 8- اتفاق در مهدى موعود« عج» 9- مفردات نهج البلاغه 10- سيرى در اسلام 11- معاد در اسلام 12- شخصيت امام حسن« عليه السلام»