استفاده شده در:
سیاق بندیسیاق بندی آیات هر سوره که در این تفسیر آمده به صورت کامل در نرم افزار وارد شده است
از جمله تفاسیری است که سیاق به سیاق هر سوره را تفسیر می کنند
نوع سیاق بندی در این تفسیر مناسب و قابل استفاده می باشد
صفوة التفاسیر اثر محمد على صابونى، تفسیر تمام سوره‌هاى قرآن کریم مى‌باشد که به زبان عرب و در سال 1399ق نوشته شده است.
نویسنده معتقد است امروزه وظیفه علماست که با شیوه‌اى جدید و با بیانى روشن و واضح، بدون زواید و طول دادن و پیچیدگى و تکلف، درک و فهم کتاب خدا را براى مردم آسان سازند و شگفتى و اعجاز بیان آن را مطابق نیاز عصر جدید، تبیین و روشن کنند. از آنجا که وى تفسیرى مطابق وصف مذکور براى کتاب خدا نیافته، از این‌رو اقدام به تدوین اثر حاضر کرده است[۱]
ساختار
کتاب با هفت تقریظ از آقایان عبدالحلیم محمود، عبدالله بن حمید، ابوالحسن الندوى، عبدالله عمر نصیف، راشد راجح، عبدالله خیاط و محمد غزالى و نیز مقدمه‌اى از نویسنده آغاز و مطالب در سه جلد سامان یافته است.
نویسنده در مورد این تفسیر، روش و طریقه زیر را به کار برده است: ذکر پیش‌درآمد سوره که متضمن بیان اجمالى و توضیح مقاصد اساسى سوره باشد؛ ذکر مناسبت بین آیات قبلى و آیات بعدى؛ اشاره به معنى لغت و بیان اشتقاق لغوى و شواهد عربى؛ بیان سبب نزول؛ ذکر تفسیر آیات؛ اشاره به نکات بلاغى و بیان فواید و لطایف[۲]
نویسنده در تدوین اثر حاضر، از مهم‌ترین و معتبرترین کتب تفسیر استفاده کرده است که از جمله آن‌ها، مى‌توان به تفسیر طبرى، کشّاف، قرطبى، آلوسى، ابن کثیر، البحر المحیط و... اشاره نمود.
گزارش محتوا
در مقدمه، به روش کار نویسنده اشاره شده است[۳]
از جمله ویژگى‌هاى اثر حاضر، آن است که نویسنده در آن، صحیح‌ترین آراء و نظرات مفسران قرآن مجید را جستجو و تحقیق نموده و آن را به شیوه آسان و مختصر آورده است و اگر بتوان گفت که انتخاب انسان قسمتى از عقل و خردش باشد، بدون تردید مؤلف در رابطه با انتخاب آگاهانه تفاسیر معتبر و مراجعه به آن‌ها، به توفیقى بس بزرگ نایل آمده است. این کتاب که با استفاده از آثار گرانبهاى پیشینیان به بار نشسته است، همچون ستاره تابناکى بر تارک آسمان تحقیقات و تألیفات نویسنده، مى‌درخشد[۴]
آنچه باعث امتیاز اثر حاضر مى‌گردد، آن است که نویسنده در زمینه تألیف و گردآورى و برگزیدن اصح و ارجح اقوال در تفسیر کتاب خدا سعى و تلاش فراوان و قابل توجهى را به کار برده و در این تفسیر، مأثور و معقول را به اسلوبى واضح و روشى نوین و آسان با هم آورده است و در پیش درآمد سوره، خلاصه‌اى از مقاصد اساسى را یادآور شده است. همچنین معانى کلمات و بیان اشتقاق آن‌ها را توضیح داده و ارتباط بین آیات پیشین و پسین را بیان کرده و به ذکر سبب نزول آیات پرداخته است. وى تفسیر آیات را بدون بیان وجوه اعراب آغاز نموده و فواید مربوط به آیات و مطالب استنباط شده از آن‌ها را یادآور گردیده و فنون و نکته‌هاى بلاغى را نیز توضیح داده است[۵]
پیرامون ویژگى‌هاى این اثر، مى‌توان به این نکته نیز اشاره نمود که در عصرهاى نخستین تألیفات اسلامى، نظر علمى متداول، عبارت بود از برگرفتن تمام گفته‌ها و روایاتى که درباره موضوع مورد نظر، وارد شده بود؛ ازاین‌رو کتب مؤلفان در زمینه تفسیر، حدیث، سیره و تاریخ، به دایرةالمعارف‌هاى علمى، شبیه‌تر بود. هرچند چنین نظر و روش متداول، فوایدى در برداشت که بزرگ‌ترین آن‌ها، عبارت بود از حفظ و صیانت این ثروت علمى از نابودى و این‌که خواننده امکان یابد مطالب نزدیک تر به ذوق خود را اختیار کند، اما این امر خالى از اشکال نبود. به‌ویژه در عصر حاضر و آن این‌که جوینده تازه‌کار و جوان در برگزیدن اقوالى که به صواب نزدیک تر است، متحیّر و ذهنش پراکنده و آشفته مى‌گردد و در نتیجه نظر و گفته‌اى در ذهنش رسوخ پیدا نمى‌کند و خود را در میان دریایى از اقوال و نظرات و مذاهب مى‌یابد. از این‌رو در هر عصر، مؤلفان زیادى از این روش بهره‌اى روگردان شده و نزدیک ترین و قوى‌ترین اقوال را برگرفته‌اند و کتاب‌هایى که این سبک و روش، تألیف یافتند، براى جویندگان دانش، فایده و برکتى عظیم دربر داشتند. عصر حاضر نیز به دلیل وقت کوتاه و همت ضعیف و اذهان پراکنده، از هر زمان بیشتر به این روش تألیف نیازمند است و نویسنده در این اثر، در این امر کاملاً موفق بوده و به هدف زده است؛ چون براى طالبان علم تفسیر، وقت و زمانى زیاد را ذخیره کرده است و براى دستیابى به چکیده بررسى‌ها و مطالعات خود و خلاصه تفسیرها، آن‌ها را راهنمایى کرده‌است. تنها کسى قادر به ایفاى چنین عمل و ارائه چنین اثرى است که از مطالعه و تحقیقات فراوانى برخوردار بوده و از ذوقى سالم و تلاش و کوششى وافر در زمینه تألیف و تدریس برخوردار باشد[۶]
نکته قابل ذکر دیگر آن‌که، بسیارى بر این باورند آن تفسیرى باارزش و سودمند است که مطالب پراکنده در کتاب‌هاى معتبر را به صورت اجمال دربر داشته باشد و عموم را از مراجعه به منابع مطول، بى‌نیاز نماید و نظر و اندیشه روشن را در زمینه ادب و زبان قرآن و سبب نزول آیات، به او یاد دهد و معانى را برایش آسان کند و از آن توشه بردارد. به تصریح بسیارى از بزرگان، در کتاب حاضر، حلقه گم گشته را مى‌توان یافت، زیرا نویسنده به تمام موارد مذکور توجه داشته و این نیاز را برآورده ساخته است[۷]
آنچه این اثر را از سایر آثار مشابه متمایز مى‌کند، آن است که نویسنده با مدنظر قرار دادن شرایط و خواست‌هاى انسان امروزى، بر دامن سفره رنگارنگ منابع پیشینیان نشسته و به دست‌چین و اولویت‌بندى مفاهیم و مطالبى پرداخته است که در کنار غنا و پربارى، از اختصار ویژه‌اى برخوردارند. این مفاهیم در کنار ایجاد بى‌نیازى در نسل نو، از مراجعه به منابع مطوّل، ما را به ژرفاى اقیانوس بى‌کرانى مى‌برند که پیشینیان ما در آن غواصى نموده‌اند و مرواریدها صید کرده‌اند[۸]
جلد اول کتاب، از سوره مبارکه «فاتحة الکتاب» تا سوره «یونس» را در خود جاى داده و جلد دوم، از «هود» تا «سبأ». از سوره «یس» تا «الناس» نیز در جلد سوم، جاى گرفته است.
نویسنده از این‌رو این نام را براى کتاب خویش نهاده که این کتاب، چکیده و خلاصه تفاسیر بزرگ را به‌طور اختصار و به‌صورت بسیار واضح و مرتب در خود جمع نموده است[۹]
وضعیت کتاب
فهرست احادیث و احادیث شریفه هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذکر منابع، توضیح و تشریح برخى از کلمات و عبارات متن ذکر شده است.
محمد علی صابونی از برجسته‌ترین علمای سلفی اهل سنت، شخصیت برگزیده جهان اسلام در سال 2007م، متخصص در تفسیر قرآن و نویسنده کتاب تفسیر «صفوة التفاسير».
ولادت
شیخ محمد علی صابونی در اول ژانویه سال ۱۹۳۰م، در شهر حلب سوریه چشم به جهان گشود.
تحصیلات
وی آموزش ابتدایی را در حضور پدر بزرگوارش شیخ جمیل صابونی - یکی از علمای بزرگ شهر حلب – شروع نمود. در مکتب‌خانه شهر حلب موفق به حفظ قرآن کریم شد. بعد از حفظ قرآن، علوم زبان عربی، فرائض و علوم دینی را فراگرفت. وی در حضور شیخ محمد نجیب سراح، احمد الشماع، محمد سعید ادلبی، محمد راغب الطباخ، محمد نجیب خیاطه و دیگر علما کسب علم و دانش نمود.
صابونی آموزش ابتدایی را در مدارس متوسطه حلب به پایان رسانید، سپس به مدرسه التجاره پیوست، ولی زیاد در آن دوام ننمود و بعد از آن به مدرسه متوسطه شرعی در حلب – که به مدرسه خسرویه معروف بود – پیوست و در سال ۱۹۴۹م، از آن فارغ‌التحصیل شد. در آن مدرسه کل تفسیر، فقه و دیگر علوم عربی به‌اضافه علم شیمی، فیزیک و دیگر علوم را فراگرفت. بعد از آن وزارت اوقاف سوریه وی را با هزینه اوقاف به دانشگاه الازهر فرستاد. وی در سال ۱۹۵۲ در رشته الشریعه فارغ‌التحصیل گشت. سپس در مقطع تخصصی برای کسب مدرک بین‌المللی در رشته قضاوت شرعی به تحصیل مشغول شد و در سال ۱۹۵۴ مدرک آن را به دست آورد.
تدریس
بعد از فارغ‌التحصیلی در دانشگاه الازهر، به سوریه برگشت تا در دبیرستان‌های حلب به‌عنوان استاد تمدن اسلامی فعالیت کند و تا سال ۱۹۶۲ در شغل تدریس باقی ماند. بعد از آن از طرف وزارت آموزش‌وپرورش جهت تدریس در دانشکده «الشريعة والدراسات الإسلامية» و دانشکده «التربیه» به عربستان سعودی رفت و نزدیک به سی سال در آنجا مشغول به تدریس بود. بعد از آن دانشگاه «ام‌القری» وی را به‌عنوان پژوهشگر علمی در مرکز تحقیقات علمی و احیای تمدن اسلامی تعیین نمود. او سپس چندین سال در سازمان جهانی اسلام به‌عنوان مشاور در هیئت اعجاز علمی در قرآن و سنت کار کرد.
شیخ صابونی فعالیت‌های علمی گسترده‌ای داشت؛ وی حلقه درسی روزانه در مسجدالحرام در خصوص فتوا دادن در مواسم حج داشت. همچنان درسی هفتگی در یکی از مساجد شهر جدّه داشت و در قریب هشت سال بیشتر از دوسوم قرآن کریم را برای طلبه‌ها تدریس کرد که بر روی کاست ضبط گردیده است.
جوایز
در سال ۲۰۰۷م، جایزه بین‌المللی دبی، به‌خاطر تلاش‌های پی‌درپی شیخ صابونی در خدمت به اسلام و مسلمانان به وی اختصاص یافت.
وفات
وی در روز 19 مارس 2021 برابر با 6 شعبان 1442ق در ترکیه درگذشت.
آثار
صفوة التفاسير؛
المواريث في الشريعة الإسلامية؛
من كنوز السنة؛
روائع البيان في تفسير آيات الأحكام؛
قبس من نور القرآن الكريم؛
السنة النبوية قسم من الوحي الإلهي المنزّل؛
موسوعة الفقه الشرعي الميسر (سلسلة التفقه في الدين)؛
الزواج الإسلامي المبكر سعادة وحصانة؛
التفسير الواضح الميسر؛
الهدی النبوي الصحيح في صلاة التراويح؛
إيجاز البيان في سور القرآن؛
موقف الشريعة الغرّاء من نكاح المتعة؛
حركة الأرض ودورانها حقيقة علمية أثبتها القرآن؛
التبيان في علوم القرآن؛
عقيدة أهل السنة في ميزان الشرع؛
النبوة والأنبياء؛
رسالة الصلاة؛
المهدي وأشراط الساعة؛
المقتطف من عيون؛
كشف الافتراءات في رسالة التنبيهات حول صفوة التفاسير؛
درة التفاسير (على هامش المصحف)؛
جريمة الربا أخطر الجرائم الدينية والاجتماعية؛
التبصير بما في رسائل بكر أبوزيد من التزوير؛
شرح رياض الصالحين؛
شبهات وأباطيل حول تعدد زوجات الرسول؛
رسالة في حكم التصوير؛
معاني القرآن (للنحاس)؛
المقتطف من عيون التفاسير (للمنصوري)؛
مختصر تفسير ابن كثير؛
مختصر تفسير الطبري؛
تنوير الأذهان من تفسير روح البيان (للبروسوي)؛
المنتقى المختار من كتاب الأذكار (للنووي)؛
فتح الرحمن بكشف ما يلتبس في القرآن (للأنصاري)